Na przełomie sierpnia i września 2021 roku przeprowadzono badania terenowe realizowane w ramach projektu „Świadectwo zanikającego dziedzictwa: Polacy w Naddniestrzu – część II” pod kierownictwem profesor Heleny Krasowskiej ze Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego. Wykonawcami projektu byli studenci SEW UW: Kamelia Penkowska, Krzysztof Janik oraz Jakub Kuliński.
Tym razem zespół skupił się na badaniach terenowych wśród Polaków w Terespolu oraz Benderach. Techniki zastosowane podczas badań stanowiły: wywiad pogłębiony i wywiad fokusowy, prowadzenie ankiet, towarzyszyła temu dokumentacja fotograficzna. Podstawowy zbiór dokumentów ma charakter danych wywołanych. Zostały one uzupełnione o dane zastane. Podstawowym materiałem badawczym są przekazy ustne członków środowiska polskiego w Naddniestrzu. Specyfika prac związanych z realizacją tego projektu wiąże się z szerokim oddziaływaniem, wychodząc poza granice zbiorowości polskiej w Naddniestrzu.
W trakcie badań zespół odwiedził miejsce pamięci represjonowanych w latach 1937-1938. W dniu 31 sierpnia br. zespół badawczy odwiedzając to miejsce, znajdujące się wokół twierdzy tyraspolskiej, spotkał się z aktualnie odbywającymi pracami archeologicznymi. W tym dniu wydobywano szczątki Polaków z rejonu kamieńskiego. W dużej mierze ofiary pochodziły ze Słobody-Raszków. W większości wypadków znane są godziny rozstrzeliwania oraz imiona i nazwiska ofiar, w tym, archeolog podał nazwisko Polki – Wiktorii Boltian, córki Pawła, mającej 41 lat. Powodem jej rozstrzelania była wizyta w konsulacie polskim w Odessie. Kobieta prawdopodobnie była w ciąży, o czym świadczy znaleziony przy niej poradnik do karmienia niemowląt – zaznacza archeolog.
Rozstrzeliwania przebiegały w nocy, śmierć następowała na skutek kilku strzałów w tył głowy. Podczas wykopalisk odnaleziono również wiele osobistych rzeczy ofiar, jak biżuteria, krzyże, naczynia czy fajka, na której wyryto cztery polskie imiona. Archeolog zaznaczył, że były to ofiary represji stalinowskich w tym Polacy, Ukraińcy, Żydzi, Rosjanie oraz Bułgarzy. Polski zespół wyraził wdzięczność archeologom za ich prace na rzecz ofiar polskiego pochodzenia. Dodatkowo wysunięto zapytanie odnośnie uzyskania po zakończonych wykopaliskach spisu wszystkich Polaków, którzy zostali zamordowani na tym terenie.
Studenci byli po raz pierwszy w Naddniestrzu, wobec tego, zadbano, aby zobaczyli również inne miejsca zamieszkałe przez Polaków: Raszków, Słoboda-Raszków, Rybnica. Postawiony cel został osiągnięty, a projekt „Świadectwo zanikającego dziedzictwa: Polacy w Naddniestrzu, część II” został zrealizowany pomyślnie.
Planowany jest kolejny etap badawczy w następnym roku w celu uzupełnienia i weryfikacji badań, po opracowaniu zebranego materiału.
Projekt finansowany jest ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach wsparcia Polonii i Polaków za granicą poprzez Fundację „Pomoc Polakom na Wschodzie”.
dr hab. Helena Krasowska
Profesor wizytujący Studium Europy Wschodniej
