„Wilnianie, świadkowie Katynia, emigranci. Stanisław Swianiewicz i Józef Mackiewicz” to praca zbiorowa stworzona pod redakcją Ilony Lewandowskiej i Andrzeja Pukszty.
Intencją redaktorów tego zbioru artykułów mbyło pokazanie dwóch wybitnych postaci świata nauki i literatury, związanych z Wilnem, z różnych, nienarzuconych z góry perspektyw. Prośba skierowana do autorów dotyczyła jedynie pamięci Katynia, bowiem w 2022 roku wypadała 80. rocznica jednej z najokrutniejszych zbrodni w Europie XX wieku. Tak więc inicjatywa powstania książki wiąże się z konferencją naukową, która odbyła się w Wilnie, w Domu Kultury Polskiej, we wrześniu 2022 roku z okazji 120. rocznicy urodzin Józefa Mackiewicza i 25. rocznicy śmierci Stanisława Swianiewicza.
Listę autorów zbioru otwiera Adam Fitas – profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, twórca wydanej przed czterema laty monografii „Tylko prawda jest ciekawa. O twórczości Józefa Mackiewicza” wprowadza czytelnika do świata dwóch wybitnych postaci świata polskiej nauki i literatury. W tekstach Haliny Turkiewicz, Janiny Snarskiej, Leonardasa Vilkasa i Ilony Lewandowskiej Józef Mackiewicz jest przybliżony jako pisarz, którego twórczość pomaga zrozumieć zarówno historię, jak i teraźniejszość Wilna oraz Litwy. Dopełniają je artykuły Adama Hlebowicza i Andrzeja Pukszty, pokazując polskiego literata na tle związków rodzinnych, często skomplikowanych, wykraczających ponad jedną narodowość i jeden kraj.
Przechodząc do sylwetki Stanisława Swianiewicza, jest ona przedstawiona w zbiorze piórami trzech młodych, już uznanych, polskich naukowców, którzy przyjęli zaproszenie, żeby z perspektywy XXI stulecia ocenić postać wybitnego ekonomisty, sowietologa, który, podobnie jak Józef Mackiewicz, przyczynił się do tego, by Europa Zachodnia, Stany Zjednoczone, jak i cały świat, nie zapomniały o tragedii katyńskiej.
Książka została wydana przez Instytut Polski w Wilnie, Fundację „Pomoc Polakom na Wschodzie” im. Jana Olszewskiego oraz Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego.
Projekt finansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023.
Cyfrowa wersja książki (w formacie PDF) dostępna jest TUTAJ.
