Na wszystkich polach swojej działalności Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie” współpracuje z parafiami katolickimi, zgromadzeniami zakonnymi, organizacją charytatywną Caritas i innymi instytucjami kościelnymi. Poniżej przestawiamy inicjatywy Fundacji prowadzone we współpracy z Kościołem na Wschodzie w obszarach edukacji, mediów, wspierania struktury organizacji polskich, kultury i pomocy charytatywnej.
Edukacja
Fundacja od 2014 roku w sposób kompleksowy systemowo wspiera edukację polską na Białorusi. W kraju, w którym nauczanie języka polskiego jest rugowane ze szkół państwowych, kluczową rolę pełnią szkoły społeczne, w tym przykościelne punkty nauczania języka polskiego, działające zazwyczaj jako szkółki sobotnio-niedzielne. Nauka odbywa się w dużych miastach obwodowych – Brześć, Grodno, Mińsk, Witebsk, a także mniejszych, rejonowych, jak Lida, Brasław, Oszmiana, w sumie jest to około 25 punktów nauczania, w których naukę polskiego pobiera blisko tysiąc uczniów.
Parafialne punkty nauczania na Ukrainie, w Rosji i Kazachstanie także były w latach ubiegłych wspomagane przez Fundację.
Media (prasa, radio, telewizja, portale internetowe)
W dziedzinie mediów Fundacja wspiera wydawany przez parafię Ducha Świętego w Wilnie miesięcznik „Spotkania”. W latach poprzednich przekazywała dofinansowanie Chrześcijańskiemu Centrum Rozwoju Młodzieży w Szumsku na kwartalnik i stronę internetową „Spojrzenie Młodych” oraz diecezji grodzieńskiej na gazetę „Słowo Życia”. Ponadto współfinansuje wydawany przez Stowarzyszenie Katolików Polskich na Węgrzech pw. Świętego Wojciecha kwartalnik „Quo Vadis” oraz wydawany przez Rzymskokatolicką Parafię Świętego Stanisława w Sankt Petersburgu kwartalnik „Nasz Kraj”.
Wzmacnianie pozycji środowisk polskich i polonijnych na Wschodzie
W tym obszarze beneficjentami i partnerami Fundacji jest m.in. na Białorusi, Religijna Misja „Katolickie Charytatywne Stowarzyszenie Caritas” Grodzieńskiej Diecezji Rzymskokatolickiego Kościoła, która organizowała szkolenia komputerowe i językowe, wyjazdowe konsultacje prawne w 20 parafiach, spotkania z literaturą polską dla dzieci i młodzieży na Grodzieńszczyźnie, konferencje, szkolenia w ramach „Klubu dla wolontariuszy Caritas”. Na uwagę zasługuje także wszechstronna działalność Rzymskokatolickiej Parafii pw. Świętego Michała Archanioła w Iwieńcu, która rokrocznie latem organizuje kilkudniowe Spotkania Młodych.
Podobne spotkania organizuje wileńskie Chrześcijańskie Centrum Rozwoju Młodzieży – Katolickie Dni Młodzieży dla ok. 300 uczestników z Ukrainy, Białorusi, Łotwy, Estonii i Litwy odbywają się w Szumsku.
Na Ukrainie działalność w zakresie szeroko rozumianej aktywizacji środowisk polskich prowadzi duża część parafii katolickich, jak choćby: św. Michała Archanioła w Czerniowcach, św. Bartłomieja w Drohobyczu, Niepokalanego Poczęcia NMP w Berdyczowie, a także Stowarzyszenie Miłosierdzia Świętego Wincentego à Paulo w Pance. Jest to głównie praca z dziećmi i młodzieżą oraz osobami chorymi i starszymi. Zgromadzenie Sióstr Misjonarek Apostolstwa Katolickiego, Siostry Pallotynki w Gródku Jagiellońskim prowadzą czytelnię i bibliotekę dla społeczności polskiej w Gródku, organizują kursy internetowe. Szkolenia z zakresu obsługi komputera organizuje także Katolicki Uniwersytet Trzeciego Wieku we Lwowie. W mieście pod Wysokim Zamkiem szeroką działalność społeczną prowadzi Bazylika Metropolitalna pw. Wniebowzięcia NMP, przy której założono salę integracyjną dla młodzieży. Podobną działalnością zajmuje się tam Rzymskokatolicka Parafia pw. Świętej Marii Magdaleny.
Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie” od wielu lat wspiera kompleksowe działania na rzecz ochrony praw polskiej mniejszości, w duchu europejskich standardów, w zakresie: konsultacji prawnych, szkoleń, edukacji dla młodzieży, akcji informacyjno-promocyjnych, pomocy prawnej m.in. w sprawach zwrotu ziemi na Litwie, porad prawnych, aktywizacji społecznej w kierunku upowszechniania świadomości prawnej i obywatelskiej, tworzenia punktów doradztwa prawnego, wykładów, konferencji, warsztatów. W krajach b. ZSRS tą problematyką w wymiarze praktycznym zajmują nie tylko instytucje świeckie, jak choćby Europejska Fundacja Praw Człowieka na Litwie, ale też kościelne. Na uwagę zasługuje chociażby działalność na Ukrainie Bazyliki Metropolitalnej we Lwowie, która utworzyła punkt poradnictwa prawnego. Podobny punkt doradztwa, korzystający z pomocy specjalistów, prowadzą Siostry Pallotynki w Gródku Jagiellońskim.
W myśl znanej sentencji W zdrowym ciele, zdrowy duch, pod egidą Kościoła rozwija się polonijny sport i turystyka. Znakomitym przykładem może być działalność parafii pw. św. Michała Archanioła w Iwieńcu, która regularnie organizuje rozgrywki sportowe na wzór parafiady dla zgłoszonych z diecezji parafian, w kilku dyscyplinach sportowych, takich jak: piłka nożna, siatkówka, tenis stołowy, konkursy zręcznościowe. Przy wsparciu Fundacji na terenie przykościelnym urządzono siłownię dla młodzieży. Z kolei Chrześcijańskie Centrum Rozwoju Młodzieży w Kowalczukach na Wileńszczyźnie cyklicznie urządza Polonijny Festyn Sportowy w formie zawodów: koszykarskich, piłkarskich, siatkarskich, lekkoatletycznych, szachowych i in.
Na Ukrainie parafia pw. Przemienienia Pańskiego w Sarnach co roku organizuje międzynarodowy spływ kajakowy oraz rajd rowerowy Śladami KOP, parafia św. Bartłomieja w Drohobyczu – Zjazd Sportowy Polskiej Młodzieży powiatu drohobyckiego, z kolei parafia św. Antoniego w Wołoszczy – Zjazd sportowy Polskiej Młodzieży Wiejskiej, parafia Niepokalanego Poczęcia NMP w Berdyczowie – turnieje piłki nożnej pamięci Jana Pawła II. Rzymskokatolicka Parafia Bazyliki Metropolitalnej we Lwowie ma w swoim dorobku wyprawę turystyczną „Szlakiem Legionów Polskich” w Karpatach – obóz wędrowny, który rozpoczął się w Bohorodczanach i był kontynuowany w miejscach związanych z marszem II Brygady Legionów Polskich z Węgier do Galicji w 1914 r.
Promowanie kultury polskiej i ochrona polskiego dziedzictwa narodowego poza granicami kraju
W tej dziedzinie na uwagę zasługuje działalność parafii pw. św. Michała Archanioła w Iwieńcu, która organizuje warsztaty muzyczne podczas dorocznych letnich Spotkań Młodych, a także Międzyparafialny Festiwal Kolęd i Pieśni Bożonarodzeniowych.
W ramach działalności wydawniczej wespół z mińskim Wydawnictwem „Pro Christo” opublikowano tomy poezji ks. Jana Twardowskiego i Wisławy Szymborskiej oraz książkę z dodatkiem płyt DVD „Polesia czar: w obiektywie kardynała Kazimierza Świątka. 100. rocznica urodzin ks. kardynała Świątka”, wszystkie w wersji dwujęzycznej, polsko-białoruskiej.
Za sprawą Bazyliki Metropolitalnej we Lwowie odbywają się Tygodnie Kultury Chrześcijańskiej, Festiwale Piosenki i Muzyki Religijnej, a także letnie warsztaty plastyczne. W Berdyczowie dzięki parafii Rzymskokatolickiej Niepokalanego Poczęcia NMP można wziąć udział w Międzypokoleniowych Warsztatach Plastycznych, natomiast w Gródku Jagiellońskim Zgromadzenie Sióstr Misjonarek Apostolstwa Katolickiego promuje samodzielne czytanie.
W sferze kultury na uwagę zasługuje także działalność parafii św. Stanisława w Sankt Petersburgu oraz Stowarzyszenia Katolików Polskich na Węgrzech pw. Świętego Wojciecha.
Pomoc charytatywna i socjalna
Fundacja, traktując ten obszar jako jeden z priorytetów, inicjuje i realizuje programy służące zwiększeniu dostępu naszych rodaków na Wschodzie do podstawowej opieki zdrowotnej i diagnostyki w ramach wieloletniego projektu „Zapobiegać, pomagać, leczyć”. I tak np. Stowarzyszeniu Caritas Diecezji Grodzieńskiej pomogła w zakupie sprzętu rehabilitacyjnego dla osób niepełnosprawnych, a także specjalistycznych leków.
Należy zaznaczyć, że gdyby nie polskie duchowieństwo, na Litwie i Ukrainie nie byłoby instytucji, które w Europie, w świecie są standardem, tzn. hospicjów. Organizację Pożytku Publicznego Hospicjum błogosławionego Księdza Michała Sopoćki w Wilnie – „Dom, w którym bije serce pełne nadziei i miłości”, prowadzoną przez Zgromadzenie Sióstr Jezusa Miłosiernego w ostatnich latach udało się wesprzeć m.in. w zakresie drobnych remontów, kosztów eksploatacyjnych, transportu, wyposażenia w meble, środki medyczne i higieniczne.
Na Ukrainie sytuacja ciężko chorych jest jeszcze trudniejsza. Tam państwo opiekuje się dziećmi chorymi na nowotwory tylko w szpitalach. Trud opieki nad chorym dzieckiem ponoszą rodzice, ze względu na brak instytucji socjalnych i medycznych wspomagających rodziny chorych. Wspierane przez Fundację Hospicjum Domowe dla Dzieci we Lwowie prowadzone przez działającą przy Bazylice Lwowskiej Fundację „Dajmy nadzieję” ma na celu zapewnienie opieki medycznej, duchowej, psychologicznej, socjalnej dzieciom w terminalnej fazie choroby nowotworowej, a także wspieranie rodzin chorych, także tych, którzy stracili dziecko w wyniku takiej choroby. Do zespołu hospicjum należą lekarze, pracownicy socjalni, psycholodzy i in.
Śladem placówek w Wilnie i we Lwowie, planowane jest utworzenie przez Caritas Diecezji Grodzieńskiej w Sopoćkiniach Domu Seniora, który będzie miejscem godnego pobytu osób starszych w różnym stanie zdrowia i sprawności fizycznej, z zapewnieniem na właściwym poziomie opieki socjalnej, medycznej i rehabilitacji. W ramach projektu związanego z nabyciem zabytkowego budynku dawnej szkoły oraz jego remontem i adaptacją na potrzeby placówki, Fundacja ma w planach na 2017 rok udział w pokryciu kosztów dokumentacji projektowej i działania związane z pozyskiwaniem sponsorów. Realizacja tego projektu będzie stanowić wzorcowy przykład synergii w zakresie działań charytatywnych, duszpasterskich, inwestycyjnych oraz misji związanej z ratowaniem substancji zabytkowej i dziedzictwa architektonicznego.
Zgromadzenie Sióstr Misjonarek Apostolstwa Katolickiego w Gródku Jagiellońskim prowadzi konsultacje medyczne i szkolenia dla rodziców małych dzieci w zakresie opieki nad noworodkiem, niemowlęciem i chorym dzieckiem, pierwszej pomocy przedmedycznej w nagłych wypadkach, roli higieny i diety, a także prowadzi świetlicę rehabilitacyjną przy Domu Parafialnym świadczącą pomoc osobom starszym i dzieciom w przewlekłych chorobach, dbającą o podniesienie sprawności fizycznej dzieci, korekcję wad postawy, wzmocnienie układu oddechowego itp. Działania te wspomagane są przez Fundację, której pomoc uzyskują też inne ośrodki, np. polska misja medyczna w Naddniestrzu.
W 2012 roku Fundacja, poszukując nowych rozwiązań systemowych i instytucjonalnych w sferze pomocy charytatywnej, założyła w Winnicy Centrum Diagnostyczne im. Jana Pawła II, które ma na celu ułatwienie dostępu osobom polskiego pochodzenia do podstawowej opieki zdrowotnej i diagnostyki. Centrum zostało wyposażone w meble oraz podstawowy sprzęt diagnostyczny w postaci aparatów EKG i USG. Prowadzona jest m.in. diagnostyka problemów wzroku, słuchu, chorób płuc i serca. Placówka działa w pomieszczeniach należących do Parafii Rzymskokatolickiej pw. NMP Anielskiej (baza została wybrana w wyniku konsultacji z Konsulem Generalnym RP w Winnicy). Fundacja wspiera działanie Centrum poprzez dofinansowanie pracy lekarzy i pielęgniarek, wydatków administracyjno-biurowych oraz niezbędnych materiałów i sprzętu medycznego.
We współpracy z Fundacją realizowane były także kościelne inwestycje, by wymienić jedynie roboty instalacyjne w Sobotniej Szkole Języka Polskiego w Żółkwi (Zgromadzenie Sióstr św. Dominika), zewnętrzną konserwację drewnianego budynku kościoła w Wierszynie na Syberii czy budowę dachu Międzynarodowego Centrum Integracji w Mostach k. Jabłonkowa na Zaolziu.
Nagroda Benemerenti
10 stycznia 2015 roku Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie” otrzymała nagrodę Ordynariatu Polowego Wojskiego Polskiego – Benemerenti 2015. Ceremonia wręczenia odbyła się w Klubie Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie. W uzasadnieniu stwierdzono, że nagrodę przyznano „za umacnianie więzi Polaków rozproszonych na Wschodzie z Ojczyzną, przywracanie poczucia narodowej godności oraz budowanie międzyludzkiej solidarności i wsparcia”.