Na przełomie lipca i sierpnia 2021 prowadzono badania terenowe realizowane w ramach projektu „Świadectwo zanikającego dziedzictwa: Polacy w Naddniestrzu – część II” pod kierownictwem profesor Heleny Krasowskiej ze Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego. Wykonawcami projektu byli absolwenci Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego: mgr Adam Błonowski i mgr Krzysztof Zarecki oraz Inna Sajewska.
Zespół badawczy udał się do wsi Raszków. W pierwszych tygodniach prac badawczych bazę noclegową stanowił Dom Polski „Wołodyjowski”. Obszar badań obejmował Raszków i sąsiednie Kamionkę i Katerynówkę. Zespół badawczy odwiedził mieszkańców posiadających polskie korzenie. W trakcie spotkań prowadzono rozmowy, tj. wywiady pogłebione oraz wypełniano ankiety dotyczące kwestii tożsamościowych, narodowościowych i religijnych. Ponadto prowadzono dokładną dokumentację fotograficzną oraz dygitalizowano przenośnym skanerem uznane jako wartościowe dla projektu stare dokumenty, listy i zdjęcia.
Spotkania przebiegały w przyjaznej atmosferze i z reguły towarzyszył im bardzo duży ładunek emocjonalny. W niedzielę 17 lipca zespół uczestniczył w katolickich mszach świętych w Kamionce i w Raszkowie, po których ankietowano parafian. Dodatkowo, w celu poszerzenia wiedzy historycznej i środowiskowej dotyczącej Raszkowa i okolic, zespół odwiedził najważniejsze historyczne miejsca wsi: kościół katolicki (pierwotnie świątynia ormiańska), ruiny XVIII – wiecznej synagogi, lokalne muzeum oraz okoliczne cmentarze żydowskie i prawosławne oraz zabytkowy cmentarz polski od lat porządkowany i restaurowany przez kolejne grupy wolontariuszy z Polski. Odbyło się również spotkanie zespołu badawczego z lokalnymi władzami.
Po udanych badaniach w Raszkowie i okolicach zespół przeniósł się do miasta Rybnica, gdzie kontynuowano projekt. Tym razem gościna została udzielona przez księdza Tadeusza Magierowskiego, który zakwaterował i zagwarantował wikt zespołowi w rybnickim domu parafii rzymskokatolickiej pod wezwaniem Świętego Józefa. Ksiądz Tadeusz informował w ramach ogłoszeń parafialnych o prowadzonych po mszach ankietach oraz prosił o zgłaszanie się Polaków na wywiady. Dzięki tym działaniom badania zakończyły się pełnym sukcesem. W rezultacie pozyskano dużą liczbę ankiet oraz przeprowadzono szereg owocnych spotkań, w trakcie których pozyskano interesujące materiały w postaci nagranych wywiadów, fotografii, oraz historycznych dokumentów i listów rodzinnych. 25 lipca badania zostały przeprowadzone również w znajdującej się niedaleko Rybnicy wsi Iwanówka, gdzie po mszy ankietowano jej uczestników oraz rozmawiano „jak to dawniej było”. Później w ramach prac badawczych odwiedzona została polska część cmentarza rybnickiego.
Zespół uczestniczył we wszystkich uroczystościach: między innymi były to uroczystości odpustowe we wsi Słoboda-Raszków, gdzie jej proboszcz Marcin Januś z rąk Ambasadora Bartłomieja Zdaniuka otrzymał Brązowy Krzyż Zasługi, uroczystości „Dzień Henryka Sienkiewicza” wraz z Towarzystwem Kultury Polskiej „Jasna Góra”, w uroczystościach uczestniczył Ambasador RP Bartłomiej Zdaniuk oraz Dyrektor Studium Europy Wschodniej, Jan Malicki. Odwiedziliśmy siedzibę Polskiego Towarzystwa „Polonia” w Rybnicy”.
Projekt finansowany jest ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach wsparcia Polonii i Polaków za granicą poprzez Fundację „Pomoc Polakom na Wschodzie”.
Tekst: Krzysztof Zarecki, absolwent Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego